2022 жылғы 20 қарашаға тағайындалған ҚР Президентінің мерзімінен бұрын сайлауы бүгінде бір жағынан – биліктің мемлекеттік тармағын нығайтуға, ал екінші жағынан – республиканың азаматтық қоғамының барлық топтарымен өзара іс-қимылын күшейтуге бағытталған алдын алу шараларының бірі болып табылады, оны елімізде бұрын-соңды болмаған наразылық толқынын тудырған қаңтар айындағы арандатушылық оқиғалар дүр сілкіндірді.
Сайлау ҚР жаңартылған Конституциясында бекітілген заңдар сақталатын және әрбір азаматтың құқықтары қорғалатын күшті және тәуелсіз мемлекет құру үшін республика халқы мен басшылығының бірлігіне бағытталған. Инновациялар Конституцияның халықтың негізгі құқықтары мен міндеттеріне қатысты тарауларына әсер етті. ҚР Президентін сайлау қағидаларын өзгертуге ерекше назар аударылды, оған сәйкес ол 7 жылда бір мерзімге ғана сайлана алады және оны жаңа мерзімге қайта сайлауға тыйым салынады.
Жақында Қазақстан Республикасының азаматтарына жолдаған үндеуінде қазіргі Президент Тоқаев Қасым-Жомарт Кемелұлы өзінің өкілеттік мерзімін қысқарту шешімі және жаңа президенттік сайлауға қатысу туралы хабарлады. Осыған байланысты, алдағы сайлауға қатысу арқылы бүкіл азаматтық қоғамды біріктіру және оның ерік-жігерін білдіру қажеттілігінің ерекше маңыздылығын атап өткім келеді. Шынында да, сайлаушылардың сайлауға жоғары қатысуы-бұл оң белгі және қолданыстағы саяси жүйенің заңдылығының дәлелі. Сонымен қатар, дауыс беруге қатысу азаматтардың тәртіптілігін және олардың азаматтық жауапкершілігін арттырады.
Өкінішке орай, "абсентеизм" (лат. absens, absentis-жоқ, ағылш. absenteeism) деп аталатын теріс саяси мінез-құлықты ұстанатын азаматтардың бір бөлігі,дауыс беруге қатысуды өзінің міндеті деп санамайды. Мұндай ұстаным түбегейлі дұрыс емес, өйткені қоғамның әрбір мүшесінің белсенді азаматтық ұстанымы ғана елдегі жағдайды өзгертуге, қарқынды дамуға және өмір сүру деңгейін, ішкі және сыртқы саяси тұрақтылықты арттыруға серпін бере алады.
Әрбір саналы азаматты сайлауға қатысуға итермелейтін негізгі себептерді бөліп көрсетуге тырысайық.
Дауыс беруге келу қажеттілігінің ең маңызды себебі-дауыс беру құқығын жүзеге асыру. Мемлекет азаматтарға дауыс беру құқығын берді, сондықтан оларды елемеуге болмайды.
Джордж Джин Нейтан айтқандай:"жаман билікті дауыс бермейтін жақсы азаматтар таңдайды". Сізге үміткерлердің біреуін қолдаудың қажеті жоқ. Сіз өзіңіздің азаматтық ұстанымыңызды ресми түрде жариялай аласыз және "үшінші тұлғаларға" бюллетеньді өз пайдаңызға пайдалануға мүмкіндік бермеуіңіз мүмкін. Кейбір елдерде, мысалы, сайлаушылардың санын есептеу кезінде сайлау учаскелерінде жарамсыз бюллетеньдер қолданылған жағдайлар жиі байқалды. Бюллетеньдеріңізді ешкімге пайдалануға жол бермеңіз, өйткені А. Линкольн айтқандай: "Бюллетень оқтан күшті".
Э.Севрус: "Сайлауға үнемі дауыс беру,бір күні баррикадаларға барғаннан гөрі жақсы.Сайлауға дауыс беру-демократияның қасиетті рәсімі".
Виктор Гюго былай деп жазды:"жалпыға бірдей дауыс берудің қараңғы жақтары болсын, бірақ бұл ақылға қонымды басқарудың жалғыз жолы, өйткені ол өрескел күштен асып түсетін күшті білдіреді".
Сонымен қатар, ел Президентін таңдау мүмкіндігі Қазақстан азаматтарына енді жеті жылда бір рет берілетін болады, сондықтан сайлауға қатысу мүмкіндігін елемеу ақылға қонымсыз. Елдің болашағы мен өз балаларына деген немқұрайлылықтан жаман ештеңе жоқ. Өзінің әлеуметтік ұстанымын жариялаудың барлық мүмкіндігін пайдалану қажет. Бюллетеньнің одан әрі тағдыры адамның қоғамның мүшесі екенін түсінуі және саналы таңдау жасауы сияқты маңызды емес.
Дауыс беру-бұл өскелең ұрпақта патриотизмді тәрбиелейтін қоғамдық өмір белсенділігінің көрсеткіші. Өйткені, біз олар үшін лайықты үлгі болуымыз керек.
Л.Р.Сасыкова, Ж.Х.Ташмухамбетова, А.А.Батырбаева,
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ
химия және химиялық технология факультеті
физикалық химия, катализ және мұнайхимия
кафедрасының оқытушылары
