Тәуелсіздігіміздің тірегі, мемлекетіміздің тұтастығы мен қауіпсіздігінің ең басты кепілі – Қазақстан Қарулы күштерінің құрылғанына 30 жыл. Осы отыз жылдық белесте қай қатерге де сақадай сай сарбаздарымыз құрлықта және теңіз бетінде он бес жарым мың шақырымға жуық шек­арамызды кірпік қақпай күзетіп, қорғап келеді.

Негізінде айбынды армиямызды құрудың ал­ғашқы қа­дамы 1991 жылы 25 қазанда Қазақстан Пре­зидентінің Жарлығымен Қазақ КСР-інің мем­лекеттік қорғаныс комитетін құрумен жасалды. 1992 жылғы 7 мамырда Қазақстан Рес­пуб­ликасының Қарулы Күштерінің құрылғанын заңды түрде бекіді. Қазақстанның бірінші Қорғаныс министрі болып Кеңестер Одағының Батыры генерал-полковник Сағадат Нұрмағанбетов тағайын­далды. 1998 жылы 1 маусымда еліміздің әуе ше­бі қорғанысын қамтамасыз етіп, мем­лекеттік, әскери және әкімшілік нысандарды әуе шабуылынан қорғау және Қарулы Күштердің басқа құрылымдарына авиациялық көмек көрсету міндетін орындайтын Әуе қорғанысы күштері өмірге келді. Кейіннен Құрлықтық күштердің «Астана», «Шығыс», «Батыс», «Оңтүстік»   аталған төрт өңірлік қол­басшылықтары, Каспий теңізі ше­кара аймақтарын қорғайтын Әскери-теңіз күштері құрылды.

Қазақстанда кеңестік дәуірде үлкен әс­кери күш шоғырланғандықтан КСРО тараған шақ­та елімізде 200 мыңнан астам жеке құра­мы бар қуатты арсеналға ие, сол тұстағы жоғары техникамен қаруланған армия болды. Бұлардан басқа Ембі, Сарышаған, Семей, Байқоңыр әскери полигондары, ғарыш ай­лағы, бірнеше әскери қару-жарақ қоймасы орын тепті. Қазақстанда мұншама әскери күштің шо­ғырлануына өткен ғасырдың екінші жар­тысында КСРО мен Қытай арасында болған қақтығыс себеп болып, шекараны нығайтуға қатты мән берілген еді. Сондықтан Қазақ­стан­да 68, 80, 155, 203-ші мотоатқыштар дивизиясы, 78 танк дивизиясы, 22 арнаулы бригада, 57 арнаулы десанттық бригада тұрды.

Сонымен бірге, әрбірінде 48 оқ тұм­сығы қойылған үш дивизиядан тұратын КСРО-ның стратегиялық зымыран арнаулы кешендері, 240 қанатты зымырандармен жарақтанған, 40 «Ту-95» ұшағынан тұратын бомбалаушы 79-авиация армиясы, Се­мейдегі 1350 танкке ие 5202-ші танк диви­зия­сы еліміздің территориясында орналасты. Мұның сыртында 5203, 5204-ші әскери қоймаларда мыңдаған түрлі қару-жарақтар, артиллериялық қарулар бар еді. Қазақстанның оңтүстік облыстарында төрт мотоатқыштар дивизиясы, Талдықорған мен Аягөздегі әс­кери ұшақ базалары сақадай сай тұрды. Міне осының бәрі Кеңес Одағы тарағанда елімізде қалған болатын. Сондай-ақ, 1989 жылы Ауғанстанда он жылдай интернационалдық борышын өтеген 40-армия Қазақстанға әкелініп, 32-армия бо­лып қайта құрылып, оның командованиесі Ал­матыда қызмет атқарды. Сөйтіп Ауғанстаннан шық­қан армия Қазақстанның Қарулы Күш­те­рінің құрамына алынып, кейін тара­тылды. Оның үстіне Кеңес Одағының ядролық оқ тұмсық­ты арсеналдары қазақ же­рінде қалды. Әрине, ел басшылығы бұл қауіпті қарудан бас тартты, де­генмен сол кезде қолданыста болған әскери қару­лар өз армиямызды жабдықтауға пай­даланылды. Қазірде уақыты өткен қарулардың орнын жаңа қарулармен алмастырылып, үлкен әскери әлеуетке ие армия ретінде қалыптасып келеді.

Егемен елімізде 6 жарым миллиондай адам әс­керге жарамды деп танылған, ал жыл сайын 250 мыңнан аса жас әскерге шақыру жа­сына толады. Қазіргі Құрлық әскерлері, Әуе қорғанысы күштері, Әскери-теңіз күштеріне бө­лінген Қазақстан армиясы қатарында 110 мың­ға жуық адам әскери қызметін өтеп жатыр.
Қазақстан Республикасы қорғаныс сала­сына 2006 жылы 80,5 миллиард теңге бөлсе, 2016 жылы ол 434,1 миллиард теңгеге жет­кен. Ашық мәліметтерге көз салсақ, Қазақстан ар­миясында жеті жүздей танк, мың жарым­нан аса жаяу әскерге арналған ұрыс көліктері, жеті жүздей барлау көліктері, мыңға жуық сүйрелмелі және өзі жүретін артиллерия, төрт жүздей дүркіндетіп ататын реактивтік жүйе, жағалауды қорғайтын жиырмадай кеме, үш жүзге жақын ұшақ (оның үштен бірі тосқауылшы жойғыш ұшақ), екі жүздей шабуылдаушы жойғыш, бомбалағыш ұшақ, жетпістей жүк ұшақ, тікұшақ, жиырмадан аса оқу-жаттығу ұшағы, шабуылдаушы тікұ­шақ­тар бар. Бұлардан басқа Испаниядан алынған әскери жүк ұшақтары, Ресейден әкелінген «Су-30СМ», «Ми-17», «Ми-171» ұшақтарын да ай­тып өтсек болады. Сондай-ақ, ресейлік бірнеше «С-300» зенитті-зымыран кешені әуе кеңістігін қорғайды.

«Global Firepower» халықаралық ком­па­ниясының зерттеуіне сәйкес, 138 елдің ішінде Қазақстан әскери әлеуе­ті жөнінен 62-орында тұр. Басылым қор­ғаныс шығындарының деңгейі, техно­ло­гиялар мен жабдықтардың арсеналы, армия саны, танктер, кемелер, ұшақтар және басқа әскери техниканың саны, мұнай өнімдеріне қолжетімділік және ұрысқа әсер ететін басқа мәліметтерге қатысты 50 фактор негізінде бағалаған көрінеді. Бүгінде елімізде қорғаныс өнеркәсібі де дамып келеді. «Қазақстан Аселсан Ин­жи­ниринг», «Семей Инжиниринг» АҚ, С.Киров атын­дағы зауыт, «Гранит-Талес Электроникс ЛТД» БК, «Орал» кеме зауыты, «Kazakhstan Paramount Engineering» бірлескен кәсіпорын­дары осының айғағы. Оларда жасалып шыққан отандық «Арлан» бронемашинасы, танктер мен әскери кемелер еліміздің Қарулы Күштерін жабдық­таумен шектелмей, өзге елдерге де сатылып жатыр. Бұл Қазақстанның болашақта қару жасау саласында күшейіп, әскери жағынан мықты елге айналуына мүмкіндік береді.

Айбынды армияны жасақтау әскер қа­тарын сарбаздармен толтырып, оларды то­лық қаруландырумен ғана шешілмейді. Әс­керді құрылымдау, жаттықтыру, дайындау, әс­кери арнаулы маман иесі етудің бәрі ар­найы мамандар атқаратын күрделі іс. Бұл саладағы әскери мамандарды даярлайтын орта және жоғары арнаулы әс­кери білім беретін оқу орындарының мін­детіне еліміздің Қарулы Күштеріне қажетті командирлер, тәрбиешілер мен әлеуметтік-құқық саласының кызметшілері, инженер-тех­никтер, т.б. арнаулы мамандар даярлау, олардың біліктілігін арттыру, әскери білімін көтеру, дайындықтарын жетілдіру жатады. Әскери оқу орындарында әскери басшылық саласына маманданып, жалпы тактика мен арнаулы әскер түрлерінің тактикасын оқып үйренеді, қару мен әскери техниканы мең­геріп шығады. Бұдан басқа қоғамдық ғы­лым­дарды оқып игеріп, әскери педагогика мен әскери психологияны, армиядағы саяси-ұйым­дастырушылық жұмыстарын меңгереді.

Қа­зақстан армиясына БҰҰ бітімгерлік миссия­сы­на қатысуына сенім білдірілді. Шын мәнінде, мұндай халық­аралық мәні бар шараларға кез келген елдің әскері жіберіле бермейді. Бұл жөнінен қа­зақ армиясы әзірге Орталық Азиядағы жал­­ғыз мемлекет. Кезінде ауған-тәжік ше­кара­сында өз миссиясын ерлікпен атқарған қазақ сарбаздарының батырлығын күллі әлем таныды. 2003 жылдан бастап бес жыл­дай уақыт Иракта соғыс болған жерлерді ми­надан тазарту, жергілікті халықты сапер­лікке үйрету т.б. жұмыстарды шеберлікпен ат­қарып, 4 миллионнан аса жарылғыш зат­тың көзін жойған, өзге де елдерде болып, бі­ліктіліктің жоғары дәрежесін көрсеткен қа­зақ әскерилерінің табысы мақтаныш етуге тұрарлық.

Отыз жылдың белесі бедерінде әскерлерилеріміз тәуелсіз Қазақстанның құрлықта және теңіз арқылы межеленген он бес жарым мың шақырымға шамалас шекарасын мызғымай күзету үстінде. Әуе арқылы да арам ойлылар мемлекетімізге басып кіру әрекетінен аяқ тартып тұрады. Осылай тәуелсіз еліміздің айбынды армиясы Отанның ты­ныш­тығын қорғап, халқымызды барлық қауіп-қатер­ден сақтап, әлемдік үдеріспен бірге дамып ке­леді. Сол табысқа жету жолында елі­міз­дің сарбаздарымыздың кәсібилігі, төккен тері мен жұм­саған қажыр-қайраты өлшеусіз.

Айбек НӘЖІМОВ