Бүгінгі білім беру жүйесі – болашақтың негізін қалайтын берік іргетас. Осы орайда Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі қолға алған «Келешек мектептері» ұлттық жобасы – білім мен жаңашылдықтың үйлесім тапқан айқын көрінісі.

Аталмыш жоба аясында жаңаша форматтағы мектептерді жоғары білімді, жаңашыл, креативті жас мамандармен толықтыру – басты міндет. Осы мақсатта «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы арнайы career.orleu.edu.kz цифрлық платформасын іске қосты. Бұл – тек іріктеу құралы емес, жаңа дәуір педагогикасының алғашқы қадамы.

Жақында дәл осы платформа арқылы академиялық үлгерімі (GPA 3.33-тен жоғары) үздік түлектер қатарынан шыққан М.Х. Дулати атындағы Тараз университеті, Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті педагогикалық бағыттағы жас түлектері конкурстық рәсімдерден тыс, арнайы іріктеу нәтижесінде Тараз қаласындағы №66 «Келешек мектебіне» жұмысқа қабылданды.

Бұл – қағазбастылықсыз, әділ, әрі тиімді жүйенің нақты мысалы!

Жас педагогтардың үлкен сеніммен ұстаздар қатарына қосылуы – мектептерімізге жаңа серпін, ал болашақ ұрпаққа тың көзқарас, заманауи білім берері анық.

«Өрлеу» Біліктілікті арттыру ұлттық орталығының Жамбыл облысы бойынша филиалы – Кәсіби даму институты өз тарапынан жобаны толық қолдай отырып, жас мамандарға сәттілік тілейді. Жас ұрпақ тәрбиесіне атсалысу – абыройлы да жауапты іс.

Білімді ұрпақ – жарқын болашақ кепілі. Ал «Келешек мектептері» – сол болашаққа бастар сенімді жол!

Президент Қасым-Жомарт Тоқаев мемлекеттік басқару жүйесін одан әрі жетілдіру жөніндегі шаралар туралы құжатқа қол қойды, деп жазады Egemen.kz.

- Қазақстан Республикасының Конституциясы 44-бабының 3) тармақшасына сәйкес мемлекеттік басқару жүйесінің тиімділігін арттыру мақсатында ҚАУЛЫ ЕТЕМІН:

1. Инновациялық қызмет саласындағы функциялар мен өкілеттіктерді Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігіне бере отырып, Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі Қазақстан Республикасының Жасанды интеллект және цифрлық даму министрлігі болып қайта құрылу жолымен қайта ұйымдастырылсын.

2. Қазақстан Республикасының Жасанды интеллект және цифрлық даму министрлігі мен Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі берілетін функциялар мен өкілеттіктерге сәйкес Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігінің құқықтары мен міндеттерінің құқықтық мирасқоры болып айқындалсын.

3. Қазақстан Республикасының Үкіметі Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігімен келісу бойынша мемлекеттік органдардың және оларға ведомстволық бағынысты ұйымдардың штат санын қайта бөлуді;

2) осы Жарлықты іске асыру бойынша өзге де шаралар қабылдауды қамтамасыз етсін.

4. «Қазақстан Республикасы Үкіметінің құрылымы туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 1999 жылғы 22 қаңтардағы № 6 Жарлығына мынадай өзгеріс енгізілсін:

1-тармақтағы «Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі» деген жол мынадай редакцияда жазылсын: «Қазақстан Республикасының Жасанды интеллект және цифрлық даму министрлігі».

5. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне жүктелсін.

6. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі, - делінген құжатта.

Enbek.kz электронды еңбек биржасында жасанды интеллект көмегімен бос жұмыс орындарын автоматты түрде анықтау қызметі енгізілді, деп хабарлайды Egemen.kz.

1 қыркүйектегі жағдайға қарағанда аталған қызмет бойынша 50 мыңнан астам ұсыныс жасалды. Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі хабарлағандай, ЖИ моделі түйіндемелер мен бос жұмыс орындарын талдай отырып, талап етілетін мамандықты, күтілетін жалақы мөлшерін, тұрғылықты өңірді және кәсіби дағдыларды ескере отырып, ұсыныстар береді.

Аталған жоба түйіндемелер мен вакансияларды талдау үрдісін автоматтандыруға бағытталған. Түйіндемені өңдеу уақыты 2 секундтан аспайды, ал қолмен вакансия іріктеу процесі 80%-ға қысқарды. Алдағы уақытта ЖИ-ді қолдану арқылы жұмыс іздеу үдерісін 90%-ға дейін жеделдету күтілуде.

«OpenAI» компаниясы ChatGPT-дің балаларға арналған арнайы нұс­қасын әзірлеп жатыр. Егер жүйе қолда­ну­шының жасын нақты анықтай алмаса, бірден жасөспірімдерге арналған бетке ауысады. Ата-аналар баланың аккаунтын бақылап, пайдалану уақы­тын шектей алады.

Ең қызығы, жасөспірімнің психо­логиялық күйзелісін байқаса, жүйе бала­ның ата-анасына дереу хабар береді екен. Бұл қадамдар бекер емес. Ғаламтордағы ең үлкен қатердің бірі – кибербуллинг. Мысалы, АҚШ мектептерінің 15%-ы аптасына кем дегенде бір рет кибербуллинг тура­лы шағым тіркейді. Әлеуметтік желілерде қысымға ұшырайтын балалар саны жыл сайын артып келеді. Сондықтан «OpenAI»-дің жаңа бастамасы осыған тосқауыл болуға бағытталған маңызды қадам болып тұр.

Мемлекет басшысы биылғы Жолдауында жасанды интеллект дәуірін­­дегі мәдениет пен өнердің дамуына ерекше тоқталып: «Өнер адамдары еліміз­дің мәдениетін, салт-дәстүрін шетелге паш етіп жатыр. Бұл – құрметке лайық жұмыс. Сондықтан мәдениет қай­рат­­керлеріне қажетті қолдауды көрсетеміз. Бірақ олар жаңа заманның талабына бейімделіп жұмыс істеуі керек», деді. Бұл – сала мамандарына артылған зор сенім мен жауап­­кершілік.

Қарағанды облысының мәде­ниет, архивтер және құжат­тама басқармасы осы бағытта инфра­­­құ­рылымды дамыту, мә­дениет қыз­меткерлерін қол­дау, цифрлық трансформация мен инновацияны енгізу бағы­тындағы жұмыстарды одан әрі жал­ғастырады. Бірақ мемлекет қол­дауын дұрыс пайдаланып, заман талабына сай жүйелі өзгеріс енгізіп алға жылжу – бәсе­кеге қабілетті ел болудың басты кепілі. Ол үшін даму, өркендеу, жаңашыл­дыққа бет бұру сияқты тыңнан түрен салатын жолдарды қарас­тырған абзал.

Әлемдік экономиканың өзі қалт-құлт етіп тұрған кезде бюджетке 100% масыл болудан арылып, өзін-өзі қаржыландыру тетіктерін жан-жақты талдап, бұқараның руха­ниятқа қызы­ғушылығын қалай арттыруға болады деген сұрақтың жауабын табуға тиіспіз. Қазір халықаралық ұйымдар, жұмыс орындарын ашу мен көбейтуге қарағанда эконо­ми­каға мәдениет пен өнердің әлдеқайда артығырақ үлес қоса­ты­нын айтып отыр. Болашақта осы жолға ойысқанымыз дұрыс. Елімізде қаншама мәдениет үйі, театр мен концерт залдарының атшаптырым фойелері қаңырап бос тұрады. Мүмкін осы жерлерге мәдениетке қатысты сауда нүктелерін қоюдан бастауымыз керек шығар. Дамыған елдердің мәдени ғимараттарында бос жер болмайды, барлық алаңында сауда қайнап жатады. Бізде де жалға беру мүмкіндігі қарастырылған. Әйтсе де, механизмі өте күрделі. Қаржы ғимаратқа басшылық ететін меке­меге тікелей түспейді. Экономика басқармасы арқылы жүзеге асады. Сол себепті мекеме басшылығының қызығушылығы төмен. Сондықтан мұны қосым­ша табыс табудың негізгі көзі ретінде әр мекемеге міндеттеу керек. Жалға берілген жерлерге сұраныс артқан сайын мем­ле­кеттен бөлінетін қаржы да қыс­қара береді. Бұл рефор­ма бөлінген қаржының оңды-солды жұмсалуын ты­йып, кезек күттірмейтін өзекті мәселе­лердің түйінін шешуге көмек­тесер еді. Мысалы, кейбір өңірде мұражай мен архивтердің жәді­гер мен деректерге лық толып тұрғанын байқайсың.

Бірақ кітапханалардың жағдайы мәз емес. Бүгінде тұрғындары мың адамға жетпейтін ауылда мәдениет үйін салуға ақша бөлінбейді. Мәдениет үйлері ескі болған соң оның жыл сайынғы шығындары ұлғайып тұрады. Онда күзетші мен пеш жағушыны қосқанда, әрі кетсе, жеті-сегіз адам жұмыс істейді. Бұл мамандардың басты міндеті – халық­пен тығыз жұмыс жасау, рухани байланыс орнату. Бірақ мұны атқарып жатыр деп айта алмаймыз. Қазір жасы да, жасамысы да өзіне қажетті дүниені әлеуметтік желіден табады. Телеарнаны қосып қалсаң, концерт пен шоудан көз сүрінеді. Эстрада әншілері қала, аудан орталығындағы тойханаларда күнде ән шырқайды. Қысқаша айт­қанда, елдің музыкалық өнер­мен сусындауы мөлшерден асып тұр.

Осы орайда бүгінгі ауыл тірлі­гінің басты күретамыры саналатын мектеппен тығыз қарым-қатынас орнатсақ, мәселенің шешімін табатын сияқтымыз. Білім мен мәдениет – құстың қос қанатындай егіз ұғым. Мектеп ішіндегі жиналыс залы функциясын өзгертіп, мәдениет бөлімімен бірігіп жұмыс істесе, білім бағдарламасына бәлендей кедергі болмайды деп ойлаймын. Қайта сол жерден талантты балаларды іріктеп, олардың өнерге деген қызығушылығын оятып, ұжым болып нәтижелі жұмыс істеуге мүм­кін­дік туғызар еді. Бұл, бірінші­ден, кадр тап­шылығын азайтады, екін­ші­ден, қаржы үнем­деу­дің бірден-бір жолы.

Әр ауылға заманауи үлгі­дегі, жастарды өзіне тарта ала­тындай кітап ордасын салу – заман талабы. Мәселен, көп ел­ді мекенде кітапхана ескі ғима­раттарда орналасқан немесе мәдениет үйінің ішіндегі екі-үш бөл­месінде отыруға мәж­бүр. Мұндай келеңсіздіктер кітап­ха­на­ларды жаңғыртуға мүмкіндік бермейді. Интернетке шамадан тыс тәуелділік, азамат­тар­дың лудо­­мания секілді қауіпті дертке шал­дығуына себепкер болып отыр. Осыны ескерген Мемлекет басшысы Ұлттық құрылтайдың Атырау­дағы отырысында «Кітап оқитын ұлтты» қалыптастыру қажет­тілігіне баса назар аударып: «Шын мәнінде, озықойлы ұлт болудың ең төте жолы – кітап оқу. Сондықтан кітап оқу мәдениетін қоғамда барынша орнықтыруымыз керек», деді. Іле-шала «Ауыл кітап­ханаларына 100 кітап» акциясы басталды. Тоқсаныншы жылдардағы тоқырауда қаншама қорынан айрылып қалған ауыл кітапханаларының сөрелерін жаңа жинақпен толтыру үшін жергілікті бюджеттен қазірде тиісті қаржы бөлініп отыр. Осы тұста ескеретін бір жайт: келетін кітаптар тек әде­би, тарихи туындылармен шек­телмей, сол ауылдағы басты тір­лікке негізделген (мал шаруа­шы­лығы, егін, шахта, т.б.) та­қырыпты қамтитын кітаптармен толықса дейміз. Тә­жірибе алмасу үшін мұндай кітап­­тарды ауыл шаруашылығы қар­­­қынды дамыған мемлекеттерден алып, қазақшаға аударып оқыр­ман­ға ұсынса, құба-құп болар еді.

Кейінгі кезде кәсіпкерлердің демеушілігімен ауылдарда мәде­ниет үйі бой көтере бастады. Оның ішінде қалаға жа­қын, халық саны көп елді мекендер бар. Алайда мұның да түйткілді тұсы бар. Ауыл­да да, қала­да да мәдениет нысан­дарын салу, реконструкциялау кезін­де құрылыс компаниялары театр, концерт залы, клуб, музей құр­лысының ерекшеліктерін ескермейді. Театрлар мен концерт залдарында акустика, орын­дықтардың орналасуы, грим бөлмелері, хореографиялық залдар, цехтар мұқият жобалануы керек. Сметалық құжатта осы қаралмаса, табанақы, маңдай тер зая кеткенмен бірдей. Ол үшін «Сәулет, қала құрылысы және құры­лыс қызметі туралы» заңына мәдениет нысандарын салу және реконструкциялау үшін лицензия мен сертификаттардың болуын талап ететін өзгеріс енгізуі қажет.

Мәдениет – адамды рухани-эстетикалық жағынан дамытудың басты құралы. Осыған байланысты Қарағанды облысында түрлі ірі жобаларды қолға алып отырмыз. Мысалы, Шет ауданы Талды тарихи-археологиялық саябағы маңынан сонау темір, қола дәуірінен сыр шертетін қазба орындары табылды. Осыны насихаттау үшін Талды ауылында байырғы дәуір­ге негізделген реалити шоу ұйым­­дастырып, шатырлар тігіп, ғылыми-таным­дық конференция және басқа да шаралар өткізу жос­­­парда тұр. «Бай қымыз» жобасын Қар­қаралы жерінде өткізсек деп ұйға­рып отырмыз. Қасиетті Арқа өңірі – қымыздың отаны. Жобада қымызды ғана насихаттамай, түрлі этнографиялық құн­ды­лықтарымызды көрсетеміз. Соның ішінде «садақ ату», «жүйрік тазы», «сүтті бие» сияқты аталымдармен қоса, басқа да құнды деректерді бұқара назарына ұсынамыз. Бұл ұлттық брендіміздің бағасын көтеріп, отандық туризмге серпін беруге басымдық беріледі.

Қарағанды облысы – туризм саласын дамытуға өте қолайлы жер. Көне тарихы, көз тартар табиғаты соған сұранып тұр. Ендеше, туризмді дамыту үшін алыс-жақыннан келген туристерге жағдай жасап, көңілін көтеретін іс-шараларды жүзеге асуруға тиіспіз. Соның бірегейі – Көкше теңізі жағасында өтетін «Balkhash Tour Fest» фестивалі. Бұл жерде басымдық экотуризм болады. Экотуризм – кел­ген қо­нақтарға табиғатты тама­шалауға, жергілікті мәдени-мұра мен дәстүрді танып-білуге мүм­кіндік береді.

Өнерді құрметтеу, талантты қадірлеу – қанымызға сіңген қасиет. Кейде біздің әріптестер түрлі жерде концерт беруге мәжбүр болады. Соның бірі – ауылшаруашылық жәрмеңкесі. Ат төбеліндей адам ғана болмаса, аттың түгіндей ығы-жығы боп артынып-тартынған халық әнді қайдан тыңдасын? У-шумен назар да аудармайды. Сон­дық­тан ауылшаруашылық жәр­мең­кесіне өнер адамдарын сабылтпай, дыбыс колонкасы арқылы ән мен күйді жаңғыртып қойса екі жаққа да тиімді болушы еді.

Жапон экономисі Иосихара Кунионың «Жапонияның дамуы­на себеп болған факторлардың бірі – оның мәдениеті» деген сөзі бар. Халқымыздың бай мәдени мұрасы мен руханиятының дамуы­на өлшеусіз үлес қосып келе жатқан дарынды азамат­тары­мыздың еңбегі өлшеусіз. Олар­дың қызметі – ұлт өмірінің айна­сы, ғасырлар бойы үзілмей келе жатқан халықтың рухани кел­беті. Осындай таланттардың арқа­сында жоспарымыз жүзе­ге асып, жұлдызымыз жарқы­райтынына кәміл сенемін.

Ғалымжан ӨТЕЛБАЙҰЛЫ,

Қарағанды облысы Мәдениет, архивтер және құжаттама басқармасының басшысы

Алматы облысында елдегі алғашқы цифрлық қала – «Alatau City» құрылысы жүріп жатыр. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Жолдауда қаланы іскерлік пен инновацияның орталығына айналдыруды міндеттеді. Қазірдің өзінде қалада 18 ірі жоба қолға алынған. Оның ішінде құны 81 млрд теңге болатын «PepsiCo» зауыты, 43 млрд теңгелік «Eastcomtrans» логистикалық орталығы бар. Бұлар жүздеген жаңа жұмыс орнын ашып, аймақ экономикасына серпін береді.

Болашақтың қаласы қандай болмақ?

Жаңа қаланың алғашқы ірі жобасы – «K-park» мәдени-іскерлік орта­лығы. Оған Қазақстан корейлерінің қауымдастығы шамамен 20 млн доллар жеке қаржы құйыпты. Парк аумағы 10 гектарды құрайды, жылына 3,5 млн адамға дейін келуші тартуы мүмкін. «Alatau City» тек өнеркәсіп пен логистикаға емес, сонымен қатар цифрлық технологияларға да сүйенеді. Мұнда «Smart City» жүйесі енгізіліп, болашақта криптовалютамен есеп айырысу мүмкіндігі қарастырылады.

Бас жоспарға сәйкес қала төрт ірі ауданға бөлінеді. «Gate District» – Алматыға жақын қаржы мен іскерлік орталық. «Golden District» – білім, денсаулық сақтау және спорт аймағы. Мұнда 50 мың орындық стадион мен этноауыл салынады. «Growing District» – индустриялық-логис­­ти­калық орталық. Оның ең басты нысаны – жылына 40 млн жолаушы қабылдайтын жаңа халық­аралық әуежай. «Green District» – Қонаев маңындағы демалыс аймағы. Бұл жерде аквапарктер мен отан­дық үлгідегі «Диснейленд» жоспар­лан­ған.

Инфрақұрылым бойынша үш LRT желісі салынып, тәулігіне 200 мың адамды тасымалдауға мүмкіндік туа­ды. 2050 жылға қарай 100-ден астам мектеп ашылады. Құрылыс барысында ресурсты үнемдейтін технологиялар қолданылады.

Жаңа экономиканың орталығына айналады

Мемлекет басшысы Сингапурде урбанистиканың ғажайып тәжірибесін жасаған Вонг Хеанг Файнды «Alatau City» жобасының бас кеңесшісі етіп тағайын­да­ды. Ол қаланың он жылдан кейін қан­дай болатынын алдын ала болжай алады. Айтуынша, қазір жобалау кезеңі жүріп жатыр, бірақ инвестиция тартудың негізгі құралдары назардан тыс қалмаған. Ерте кезеңде инвесторлар үшін кіру құны төмен, ал өсім әлеуеті жоғары. Перс­пек­тивалы бағыттарда дрон логистикасы, жасанды интеллект, бағдарламалық шешім­дер, автономды көлік бар.

«Alatau City» деректерге негізделіп салынады. Қаладағы барлық элемент ғимараттардан бастап, сервистерге дейін бірың­ғай цифрлық жүйеге бірікті­ріледі. Бір терезе қағидаты арқылы тұрғын­дар мен компаниялар рұқсат алып, жобаларын жүргізіп, қызметке қосы­лып, бәрін онлайн басқара алады. Экономикалық үлгінің маңызды бөлігі – экологиялық энергетика. Сонымен қатар қала «Low Altitude Economy», яғни 3 000 метрге дейінгі әуе кеңістігін пайдалану негізіндегі жаңа экономика­ның орталығына айналуға тиіс. Бұл – аэротакси, дрондық логистика, телеком-инфра­құрылым. «McKinsey» бол­жа­мын­­ша, бұл нарық 2040 жылға қарай 1 трлн дол­лардан асады», дейді Сингапур сарап­шысы.

Бүгінде қолда бар дүниеге инвестор тарту қиын. Ал енді салынып жатқан қаланы инвесторлар шоғырына айналдыра­­­мыз деген ой ғажайып секілді көрінетіні анық. Вонг Хеанг Файнның айтуынша, бұл әбден мүмкін. Себебі үдеріс басталып кеткен.

«Арнайы әкімшілік аймақта инвес­тор­лардың капиталы толық қорғалатын нормативтік орта жасалады. Бұл – түсі­нікті ережелер, ашық салық жүйесі, икемді корпоративтік құралдар. Ең бас­тысы, тәуелсіз арбитраж болады. Қа­зақстанда мұндай тәжірибе бұрыннан бар. «Alatau City» жобасын «реттеуші құмсалғыш» моделі десек те болады. Барлық әкімшілік үдеріс цифрлық форматта атқарылады, бұл шығынды азайтып, адами факторды барынша төмендетеді. Қазірдің өзінде қойма инфрақұрылымы, қайта өңдеу, жеңіл машина жасау салаларында жобалар серпін алды. Энер­гияны басқару, цифрлық логистика, дрондық шешімдермен айналысатын компаниялармен келіссөз жүріп жатыр. Инвесторлар үшін жоба жергілікті ғана емес, халықаралық деңгейде ұсынылып отыр», деп түсіндірді сарапшы.

Жеті жыл уақыт керек

Өңірлік зерттеулер және өмір сапасы орталығының жетекші ғылыми қызметкері Ғабит Матаевтың сөзінше, 2024 жылы жобаға 46 млрд теңге инвес­тиция тартылды. Алғашқы халықаралық серіктес – «KPMG Korea».

«Alatau City»-ді еліміздегі алғашқы толық­қанды цифрлық қалаға айналдыру үшін қомақты ресурстар мен сая­си ерік-жігер қажет. Заманауи байланыс, инже­нер­­лік инфрақұрылымды дамыту, көлік, экология, мемлекеттік қызметтерге арнал­ған «ақылды» сервистерді енгізу, білік­ті кадр­­ларды даярлау өте маңызды. Цифр­лық қала – урба­нистиканың жаңа кезеңі. Оның ерек­­ше­лігі барлық басқару үдерісі заманауи технологиялар арқылы барын­ша ың­ғай­лы, жедел әрі ашық жүзеге асуын­да», дейді.

Бүгінде цифрландыру көптеген са­лаға еніп үлгерді. Мобильді қосымша ар­қылы қоғамдық көлікте жолақы төлеу, дәрігерге жазылу, құжат тапсыру немесе мем­­­ле­кет­тік қызмет алу мүмкіндігі үйрен­шікті іске айналды. Ал жаңа қалада мұн­дай қызметтер бірыңғай жүйеге бірік­­тірі­леді.

«Қалалық қызметтер үлкен деректерді қолдана отырып жұмыс істейді. Бұл көлік қозғалысын реттеуге, экологиялық жағдайды бақылауға, энергия тұтынуды қадағалауға, коммуналдық, әлеуметтік және тұрғын үй инфрақұрылымын оңтай­ландыруға жол ашады. «Ақылды» сервистерді, бірыңғай қалалық қосым­шаны енгізу үшін тағы 2-3 жыл қажет. Толыққанды заманауи цифрлық орта­лыққа айналуы үшін шамамен 7 жыл уақыт керек», деп отыр Ғ.Матаев

Криптоэкономика кіріп келеді

Блокчейн ұлттық қауымдастығының төрағасы Дәурен Қарашевтың пікірінше, криптоиндустрия мен жасанды интеллект сияқты салаларды алдыңғы қатарға шығару – шетелдік инвестордың назарын аударатын қадам.

«Бүгінде елімізде бұл салаға Астана халықаралық қаржы орталығы (АХҚО) мен Цифрлық даму министрлігі жауапты. Алайда олардың атқарып отырған ісі әлі де жеткіліксіз. Лицензиясы бар бир­жалардың үлесі бар болғаны 3%-ға жетеді, ал қалған 97%-ы көлеңкелі кеңіс­тікте, шетелдік платформаларда жүр. Аста­наның өзінде бір аудан көлемінде толыққанды экожүйе жасай алмаған тұста, тұтас бір криптоқаланы басқаруға қауқар жете ме деген сұрақ туын­дайды», дейді Д. Қарашев.

«On-chain analysis» дерегіне жүгінсек, былтыр отандық қолданушылардың 40%-ы «Binance» биржасын таңдаған. Бұл компания елімізге салық төлемейді, қаржы мониторингінен өтпейді. Өзге елдерде түрлі шектеуге ұшырағанымен, бізде қатаң тосқауыл қойылған жоқ.

«Криптоиндустрияны реттеу ісі Ұлт­тық банктің қолына берілгені абзал. Қазіргі жағдайда лицензия беруді АХҚО атқарса, реттеу құқығы Ұлттық банкте. Бұл екіұдай жүйе ілгерілеуге емес, керісінше тежелуге алып келеді. Сондықтан бір орталыққа бағындыру маңызды. Жоба жүзеге асса, инвестиция ағылып, цифрлық инфрақұрылым өркендеп, Қазақстан блокчейн саласында өңірлік көшбасшыға айналуы ықтимал. Іс табысты болуы үшін ең алдымен білікті топ керек. Екінші міндет – ойын ережесі ашық әрі айқын болуы тиіс. Инвестор мен қолданушының сенімі артқан сәтте ғана «Alatau City» шынымен де болашақтың қаласы атанады», деп түсіндірді қауымдастық төрағасы.

Атырау облысы полиция департаменті бастығының бірінші орынбасары полиция полковнигі Құттыбай Садықов Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Жасанды интеллект дәуіріндегі Қазақстан: өзекті мәселелер және оны түбегейлі цифрлық өзгерістер арқылы шешу» атты Жолдауынан туындайтын міндеттерді орындау жолдарына тоқталды. Кеңес барысында жеке құрамға құқықтық тәртіп пен қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету бағытында нақты тапсырмалар берілді. Атап айтқанда, зорлық-зомбылықтың алдын алу, ойын-сауық орындарында тәртіпті күшейту, ауылдық жерлерде мал ұрлығының жолын кесу, жол-көлік оқиғалары жиі болатын аумақтарда профилактикалық шараларды күшейту, киберқылмыспен күресті жандандыру және туристік полиция қызметін дамыту мәселелері көтерілді. Сонымен қатар Президент Жолдауында көрсетілген негізгі бағыттарға назар аударылып, цифрлық технологияларды енгізу, жасанды интеллект шешімдерін пайдалану, халықпен өзара байланысты нығайту, қылмыстың алдын алу және қоғамдық тәртіпті күшейту шараларының маңызы атап өтілді.

20 қыркүйектен бастап елімізде ауыл шаруашылығы санағының екінші кезеңі өтеді. Интервьюерлер барлық елді мекенде үй-үйді аралап, деректер жинайды. Атырау облысында жалпы саны шамамен 50 мыңға жуық үй шаруашылығын қамту жоспарланған.

Ауыл шаруашылығы санағы елімізде екінші реет өткізіліп отыр. Оның мақсаты – аграрлық саланың жағдайы туралы толық мәлімет алу, әсіресе ауылдар, кенттер мен ауылдық округтер деңгейінде. Сауалнама парағы 22 сұрақтан тұрады. Онда мал мен құстың болуы, жер ресурстарын пайдалану, бақша егу, тыңайтқыш қолдану және басқа да мәліметтер сұралады.

«Біз санақтың онлайн кезеңін аяқтадық, ол кезде ауыл шаруашылығы құрылымдары мен үй шаруашылықтарының сауалнаманы sanaq.gov.kz сайтында толтыру мүмкіндігі болды. Ол кезеңге облыс бойынша 11 мыңнан астам респондент қатысты. Енді ауқымды кезең басталды: интервьюерлер үйлерді аралап, деректерді планшет арқылы жинайды. Баршаңызды шараға белсенді қатысуға және өзекті ақпарат беруге шақырамыз. Сұрақтар қарапайым әрі тек ауыл шаруашылығы қызметіне қатысты болады. Барлық жауап статистикалық мақсатта пайдаланылады және үшінші тұлғаларға берілмейді», – деді Ұлттық статистика бюросының Атырау облысы бойынша департаментінің басшысы Нұржан Құмарғалиев.

Үй-үйді аралау жұмысына 100-ден астам интервьюер жұмылдырылады. Олар айрықша көк түсті формада – жилет пен бейсболкада болады, бейджде жеке басын растауға арналған QR-код орналасады. Егер үй иелері үйінде болмаса, интервьюер байланыс нөмірі көрсетілген хабарландыру қалдырады.

Ұлттық статистика бюросы ақпараттың қауіпсіздігі мен құпия сақталуына кепілдік береді. Барлық жауап заңмен қорғалады, ал деректер тек жалпыланған түрде қолданылады. Сұрақтар туындаған жағдайда Бюроның байланыс орталығына 1446 нөмірі арқылы хабарласуға болады (жұмыс уақыты 9.00–21.00, қоңырау шалу –тегін).

1 тамызда басталған Ауыл шаруашылығы санағы, 20 қазанға дейін жалғасады. Жиналған деректер салаға қатысты мәліметтерді жаңартуға және ауыл шаруашылығын дамытуға арналған шешімдер қабылдауға негіз болады.

10 күнге созылған оқу-жаттығуға 20-45 жас аралығындағы 100-ге жуық азамат қатысты.

9–18 қыркүйек аралығында Атырау облысында аумақтық қорғаныс әскерлері бригадасы және әскери міндеттілердің қатысуымен арнайы тактикалық оқу-жаттығу ұйымдастырылды. Оқу-жаттығу «Бригада бөлімшелерін жұмылдыру және жауынгерлік әзірлікті жоғары деңгейге жеткізу, жауынгерлік үйлестіруді ұйымдастыру мен жүргізу, сондай-ақ аса маңызды нысандарды қорғау мен күзету» тақырыбында өтті.

Шараның негізгі мақсаты – облыс аумағындағы маңызды стратегиялық нысандарды күзету және қорғау кезінде бригадалық басқарма мен жергілікті әскери басқару органдарының үйлесімді іс-қимылын пысықтау, дайындық деңгейін тексеру болды.

«Атырау облысының резервтегі қорғаныс бригадасы бейбіт және соғыс уақытында келесі міндеттерді орындайды. Ең алдымен, елді мекендерді, коммуналдық объектілер мен инфрақұрылым желілерін қорғау, тіршілікті қамтамасыз ететін нысандардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету, халықты қарсылас тарапынан төнетін қауіп-қатерден қорғау. Екіншіден, барлау, диверсиялық және террористік топтарды анықтау және жоюға қатысу. Үшіншіден, жауапкершілік аймағында төтенше жағдай режимін қамтамасыз ету. Соғыс жағдайында әлеуметтік сипаттағы төтенше жағдайлардың алдын алу және салдарын жою шараларына қатысу. Арнайы операциялық күштермен бірлесіп, уақытша басып алынған аумақтарда қарсыласқа тойтарыс беру операцияларын жүргізу» дейді Атырау облысы аумақтар бригадасының командирі Нұржан Даутов.

Оқу-жаттығудың соңғы күні шартты қарсыластың шабуылына тосқауыл қою және стратегиялық нысанды қорғау бойынша тактикалық эпизод көрсетілді. Бұл бөлім аумақтық қорғаныс күштерінің қауіп-қатерге жедел жауап беру және инфрақұрылым объектілерін қорғауға дайын екендігін көрсетті.

Оқу-жаттығуға қатысқан ер азаматтар арасында Жедел жәрдем орталығының қызметкері Ыбырай Әділгереев те бар. 

«Отан алдындағы борышымды өтегеніме жиырма жыл өтіпті. Осы оқу-жаттығу кезінде әскердегі кездерім есіме түсіп, сол күндер қайта жаңғырды. Бүгінгі тактикалық эпизодта мен нысанды басып алушы террористің рөлін сомдадым. Барлығы жоғары деңгейде ұйымдастырылған», – деді ол.

Оқу-жаттығу қорытындысымен ерекше көзге түскен бірқатар қатысушы азаматтар әскери дайындықтағы жоғары белсенділігі үшін марапатталды.

Хұсни ХАМЗА

Өңірде жүзге жуық әскери міндеттілер 10 күндік оқу-жаттығудан өтті.

Оқу жаттығудың соңғы күнінде нысанды қорғау және шартты қарсыластың шабуылын тойтару операциясы көрсетілді және әскери дайындығы шыңдалған бірқатар азаматтар шара соңында марапатталды